«… η ζωή μου… ένα συνεχές ταξίδι σε μια αβέβαιη θάλασσα»

Ήταν μόνο 22 χρονών όταν έγραφε αυτά τα λόγια αλλά οι περιπέτειες είχαν αρχίσει από πολύ νωρίς για τον Νικολά ντε Στάελ, αυτόν τον τραγικό ζωγράφο, τον τελευταίο ίσως των «καταραμένων» καλλιτεχνών, αυτόν που οι Παριζιάνοι φίλοι του ονόμαζαν «Πρίγκιπα». Οι μακρινοί πρόγονοί του οι Στάελ-Χόλσταϊν ήταν αριστοκράτες της Βαλτικής. Όταν γεννήθηκε, στις 5 Ιανουάριου του 1914 στην Αγία Πετρούπολη, ο πατέρας του ήταν κυβερνήτης του φρουρίου Πέτρου και Παύλου, του ίδιου φρουρίου όπου στο παρελθόν είχε κρατήσει φυλακισμένους τον Ντοστογιέφσκυ, τον Γκόρκυ, τον Λένιν.
Οι γονείς του πέθαναν στην Πολωνία, όπου ζούσαν εξόριστοι μετά την Ρωσική επανάσταση. Ο ίδιος μεταφέρθηκε στις Βρυξέλλες σε ένα ίδρυμα για παιδιά Ρώσων μεταναστών. Από την εφηβεία του, ήξερε ότι έπρεπε να γίνει ζωγράφος. Γίνεται σκοπός της ζωής του.
Τελειώνει τις σπουδές του σε μικρή ηλικία και η ανήσυχη φύση του τον σπρώχνει σε ταξίδια. Ισπανία, Ιταλία, Αλγερία, Μαρόκο. Ένας άνθρωπος του Βορρά, γοητευμένος από τον μεσογειακό ήλιο. Στο Μαρόκο γνωρίζει την πρώτη του σύντροφο, τη Ζανίν Γκιγιού, επίσης ζωγράφο.
Γυρίζουν στη Γαλλία, και ζουν λίγα χρόνια στο Παρίσι.
Η ζωγραφική του, σημαδεμένη από τον ξεριζωμό, τη δυστυχία, τα οικογενειακά δράματα, είναι σκοτεινή, βαριά, μ’ ελάχιστα χρώματα και έντονη θλίψη που εκφράζεται μέσα από μουντές, αφηρημένες συνθέσεις.
Απογοητευμένος από τη δουλειά του, καταστρέφει σχεδόν όλους τους πίνακές του. Εκείνους που θα κρατήσει, τους γυρνά ανάποδα στον τοίχο και προσπαθεί να τους ξεχάσει. Αμέσως μετά κατατάσσεται στη Λεγεώνα των Ξένων.
Μετά την αποστράτευσή του, ο Νικολά και η Ζανίν εγκαθίστανται στη Νίκαια. Ζουν τον έρωτα τους μέσα σε μια ζωγραφική φρενίτιδα. Ο ίδιος δημιουργικός πυρετός τους ενώνει. Δουλεύουν μέρα και νύχτα.. κάθε μέρα … κάθε νύχτα. Σταματούν μόνο για να κάνουν έρωτα. Τότε γεννιέται και η κόρη τους Άννα.
Είναι τα δύσκολα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής. Επιστρέφουν στο Παρίσι όπου η ζωή τους είναι ακόμα πιο δύσκολη. Πολλές φορές δεν έχουν να φάνε. Καίνε τα έπιπλά τους και ξύλινα κάδρα για να ζεσταθούν, ο Νικολά ντύνεται με παντελόνια κομμένα από ένα παλιό κάλυμμα κρεβατιού, η κορούλα τους, καταπίνει κάρβουνο ζωγραφικής για να ξεγελάσει την πείνα της. Η Ζανίν θα πεθάνει τελικά, θύμα των στερήσεων και των κακουχιών.
Τίποτα όμως δεν είναι ικανό να αποτρέψει το Νικολά από την ζωγραφική του. Κάθε φορά που πιάνει χρήματα στα χέρια του τρέχει να αγοράσει τα πιο ακριβά χρώματα για να καταφέρει να δημιουργήσει τα πιο έντονα, τα πιο μεγαλειώδη κόκκινα, τα πιο βαθιά, τα πιο δραματικά γαλάζια.
«Πρέπει να εργάζομαι σκληρά… ένας τόνος πάθους και εκατό γραμμάρια υπομονής.» έλεγε στους φίλους του. Ο ζήλος του πολλές φορές τρομοκρατούσε ακόμα και τον ίδιο.
Εκείνη την περίοδο ήταν που άρχισε να αναγνωρίζεται η τέχνη του. Ο Ζακ Ντυμπούργκ, ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους τέχνης της εποχής τον παίρνει υπό την προστασία του και τον κάνει γνωστό στους καλλιτεχνικούς κύκλους. Συνδέεται φιλικά με τον ζωγράφο Ζωρζ Μπράκ, καθώς και με τον ποιητή Ρενέ Σαρ. Παντρεύεται την Φρανζουάζ Σαπουτόν με την οποία θα αποκτήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα άλλα τρία παιδιά.
Γύρω στο 1950, αλλάζει και το ύφος της δουλειάς του. Η παλέτα του φωτίζει ξαφνικά. Σαν να κινείται από μια ευφυή διαίσθηση, για να συντελέσει ένα θαύμα. Συνεχίζει να εργάζεται μέρα και νύχτα και φαίνεται να μπαίνει πάλι σε μια περίοδο καλλιτεχνικής φρενίτιδας. Μαζί με την αναγνώριση έρχεται όμως και η κατάθλιψη. Τον Οκτώβρη του 1954 δραπετεύει με την οικογένεια του από το κοσμικό Παρίσι και έρχεται να εγκατασταθεί στην Αντίμπ, στην Κυανή ακτή. Οι τελευταίοι πίνακες του, σχεδόν ένας την ημέρα από την άφιξή του στην Αντίμπ ως τον θάνατό του, αριθμούν τους 147. Συνηθίζει να κρατά σημειώσεις για κάθε έργο του όσο δούλευε. Στις σημειώσεις του για τους «Γλάρους» διαβάζουμε: "Ο χώρος της εικόνας είναι ένας τοίχος, αλλά όλα τα πουλιά του κόσμου εκεί πετούνε ελεύθερα. Προς κάθε βάθος ".

Στις 16 Μαρτίου του 1955, στα 41 του χρόνια ενώ η επιτυχία έχει έρθει τελικά, ο Νικολά Ντε Στάελ αυτοκτονεί, πέφτοντας από το μπαλκόνι του ατελιέ του στην Αντίμπ. Αφήνει πίσω έναν πίνακα ατελείωτο: το «Μεγάλο Κονσέρτο».

Αυτό το φλογερό κόκκινο που φαίνεται να κυριαρχεί στον πίνακα, είναι το ίδιο που κυριαρχεί και σε τόσα άλλα έργα του, είναι αυτό που σαν όραμα, τον σημαδεύει σε κάθε περίοδο της ζωής του… όπως όταν το 1917, σε ηλικία 3 ετών, έβλεπε την κόκκινη σημαία των επαναστατών να κυματίζει στον ουρανό.



*Οι πληροφορίες που αράδιασα, συνοδευμένες από την, δικής μου έμπνευσης, σάλτσα, είναι από δύο βιβλία που μου έστειλε σαν Χριστουγεννιάτικο δώρο η αγαπημένη μου φίλη Severine. Η Severine που δεν ξεχνά ποτέ τις προτιμήσεις μου, όσα χρόνια κι αν περάσουν, και φροντίζει κάθε τόσο να με εκπλήσσει ευχάριστα. Νομίζω ότι της αξίζει ένα ξεχωριστό ποστ και θέλω να ελπίζω ότι σύντομα θα της αφιερώσω ένα, κάτι που θα εκπλήξει εκείνη αυτή τη φορά.
Τα βιβλία είναι το Nicolas de Staël : Une illumination sans précédent (Marie Du Boucher) και το Le Prince foudroyé, la vie de Nicolas de Staël ( Laurent Greilsamer)
Το τραγουδάκι που χρησιμοποίησα σαν μουσική υπόκρουση είναι το Je suis comme je suis σε στίχους του Jacques Prevert, από τη Julliette Greco

15-Je Suis Comme J...